Huyện hậu lộc thanh hóa
-Vị trí:Hậu Lộc là huyện đồng bằng ven biển, cách trung tình thật phố Thanh Hoá 25 km về phía đông bắc. Phía bắc giáp huyện Nga Sơn, Hà Trung; phía nam với phía tây liền kề huyện Hoằng Hoá; phía đông ngay cạnh biển Ðông yêu cầu khá thuận lợi cho phát triển gớm tế biển. Ðiều kiện tự nhiên rất đa dạng, nhiều tiềm năng với 3 vùng: vùng đồi, vùng đồng bằng chủ yếu là phù sa cùng vùng ven biển. Hệ thống giao thông của Hậu Lộc khá phát triển do gồm Quốc lộ 1A, tuyến đường sắt Bắc – Nam và Quốc lộ 10 chạy qua. Những yếu tố này đã tạo điều kiện thuận lợi mang đến kinh tế Hậu Lộc vạc triển trên các lĩnh vực nông – lâm nghiệp, thuỷ hải sản, công nghiệp, thủ công nghiệp với dịch vụ.
Bạn đang xem: Huyện hậu lộc thanh hóa
– Đất đai:Tổng diện tích tự nhiên:141,5 km²
–Địa hìnhHậu Lộc tất cả đầy đủ tía dạng địa hình, từđồng bằngthuộc những xãLộc Tân,Thịnh Lộc,Xuân Lộc,Hoa Lộc,Phú Lộc…, đến vùngđồinúithuộc những xãTriệu Lộc,Tiến Lộc,Thành Lộc,Châu Lộc,Đại Lộc,Đồng Lộc… với ven biển là các xãHòa Lộc,Ngư Lộc,Hải Lộc,Minh Lộc,Hưng lộc,Đa Lộc.
–Hậu Lộc bao gồm 1 thị trấnHậu Lộcvà 26 xã:Cầu Lộc,Châu Lộc,Đa Lộc,Đại Lộc,Đồng Lộc,Hải Lộc,Hoa Lộc,Hòa Lộc,Hưng Lộc,Liên Lộc,Lộc Sơn,Lộc Tân,Minh Lộc,Mỹ Lộc,Ngư Lộc,Phong Lộc,Phú Lộc,Quang Lộc,Thành Lộc,Thịnh Lộc,Thuần Lộc,Tiến Lộc,Triệu Lộc,Tuy Lộc,Văn Lộc,Xuân Lộc. Trụ sở huyện đặt tại thị trấn Hậu Lộc.
II/ Lịch sử phát triển
1/. Địa danh lịch sử.
Thời kỳ các Vua Hùng dựng nước đất Hậu Lộc là vùng đất của người bộ lạc Dư Phát, trực thuộc bộ tộc Cửu Chân.
Thời kỳ An Dương Vương, Triệu Đà: phân cấp hành chủ yếu vẫn phụ thuộc và địa bàn cư trú của bộ lạc với sự quản lý cục bộ địa phương của những lạc tướng Lạc hầu. Đất Hậu Lộc vẫn thuộc bộ lạc Dư Phát, vùng đất này kéo dãn từ bắc Lạch Trường cho tới phía tây Hà Trung cùng cả vùng đất cổ của Nga Sơn. Dư phát thuộc vùng Cửu Chân.
Thời kì Bắc thuộc: mang lại tới năm 106 TCN, thuộc quyền quản lý của nhà Hán.Hán Vũ Đếbắt đầu phân tạo thành các huyện dưới quận. Hậu Lộc vẫn có tên cũ thành huyện Dư Phát, quận Cửu Chân.
Năm 46 TCN (Bắc thuộc, đời vuaHán Nguyên Đếnăm thứ 3), bỏ huyện Dư Phát, kiêm nhiệm trực tiếp vào quận Cửu Chân.
Đời thuộc Tấn, thuộc Tống, thuộc phái nam Tề, thuộc Lương: Như cũ.
Năm 607 (thuộc đờiTùy Dạng Đế, năm Đại Nghiệp thứ 3) thuộc huyện Nhật Nam.
Năm 622 (thuộc đờiĐường Cao Tổ, năm Vũ Đức thứ 5): thuộc huyện Nhật Nam.
Thời kì đơn vị Ngô, Đinh, Tiền Lê: thuộc huyện Nhật Nam.
Nhà Lý, trực thuộc trại/ phủ/ lộ trị Thanh Hóa.
Nhà Trần là huyện Thống Bình thuộc châu Ái.
Năm 1407 (thời kỳ thuộc Minh),Minh Thành Tổđổi tên đất Thống Bình thành huyện Thống Ninh.
Năm 1415 (thuộc Minh), sáp nhập với huyện Hà Trung.
Năm 1428,Lê Thái Tổlên ngôi, phân chia huyện lại như cũ, đặt là Thuần Hựu.
Năm 1673, do kỵ húy vuaLê Chân Tông(Lê Duy Hựu) lại đổi thương hiệu đất thành huyện Thuần Lộc.
Năm 1802,Nguyễn Gia Longđổi tên thành huyện Phong Lộc.
Năm 1821,Nguyễn Minh Mệnhđổi tên huyện thành Hậu Lộc, với tên gọi này tồn tại mang lại đến ngày nay.
Năm 1837, Nguyễn Minh Mệnh thành lập huyện Mỹ Hoá bên trên cơ sở 4 tổng cắt ra từ Hậu Lộc và Hoằng Hoá: Đại Lý (nay gồm cac xã: Đại Lộc, Đồng Lộc, Triệu Lộc, Châu Lộc), Dương Thủy (nay gồm các xã: Hoằng Xuyên, Hoằng Khê, Hoằng Cát, Hoằng Lý, Hoằng Quỳ, Hoằng Phú, Hoằng Quý với một phần thị trấn Tào Xuyên), Lỗ Hương (nay gồm các xã: Hoằng Hợp, Hoằng Khánh, Hoằng Xuân, Hoằng Phượng, Hoằng Giang), Dương Sơn (nay gồm các xã: Hoằng Lương, Hoằng Sơn, Hoằng Trinh, Hoằng Trung, Hoằng Kim). Tức là huyện Hậu Lộc chỉ còn vùng đất như ngày nay trừ đi các xã Đại Lộc, Đồng Lộc, Triệu Lộc, Châu Lộc.
Năm 1850 kiêm lý toàn bộ huyện Mỹ Hoá vào huyện Hoằng Hoá.
Năm 1877Nguyễn Tự Đứclại cắt phần đất tổng Đại Lý (nay là các xã: Đại Lộc, Đồng Lộc, Triệu Lộc, Châu Lộc) về mang lại Hậu Lộc. Nhãi ranh giới tự nhiên Hậu Lộc ổn định mang lại tới ngày nay.
2. Truyền Thống lịch sử.
Người Hậu Lộc là chủ nhân của văn hóa Cồn Chân Tiên thời kỳ đồ đá đồng (khoảng 5.000 tới 3.500 năm TCN)
Trên địa bàn huyện bao gồm nhiều di tích lịch sử lịch sử văn hóa gắn liền với quá trình dựng nước với giữ nước của dân tộc như di chỉ khảo cổ học văn hóaHoa Lộc, khu di tích lịch sử lịch sử văn hóađền Bà Triệu,Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh(di tích quốc gia), miếu Cam Lộ, ChùaVich, Cụm Di tíchNghè Diêm Phố, ChùaNgọc Đới– buôn bản Tuy Lộc, NghèVích– Hải Lộc,Đền thờ Lê Doãn Giai. Tất cả thể kể đến các địa danh nổi tiếng như cửa biểnLạch Trường, cụm thắng cảnh đền Hàn Sơn (bao gồm Đền Mẫu, đền Cô Tám, đền Cô Đôi) thuộc thôn Phong Mục xóm Châu Lộc hayHòn Nẹ, địa danh đã đi vào bài xích thơ nổi tiếng “Mẹ Tơm” củaTố Hữu.
Hậu Lộc cũng là vùng đất sản có mặt nhiều anh hùng dân tộc, văn sĩ và những nhà hoạt động bao gồm trị xóm hội như:Lê Doãn Giai(Đông những đại học sĩ),Phạm Bành,Hoàng Bật Đạt,Lê Hữu Lập;Đinh Chương Dương;Nguyễn Chí Hiền…
Thắng cảnh – Du lịch
I/.Lịch sử, văn hoá cùng lễ hội
Hậu lộc là một vùng đất cổ, tất cả nhiều di tích lịch sử lịch sử văn hoá thọ đời cùng nhiều cảnh quan thiên nhiên xinh đẹp, độc đáo. Hậu Lộc có nền văn hoá khảo cổ nổi tiếng thuộc hậu kỳ đá mới với sơ kỳ thời đại đồng thau:“ văn hoá hoa lộc”. Cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu ở đầu thời kỳ bắc thuộc (248) để lại bên trên đất hậu lộc chứng tích lịch sử cùng những di tích lịch sử lớn. Quần thể vực duy tinh- chợ phủ là trung tâm bao gồm trị, kinh tế, văn hoá của quận cửu chân suốt thời lý- trần. Theo truyền thuyết cùng gia phả của một số loại họ thì thời trần hậu lộc cũng có bô lão đi dự hội nghị diên hồng với cuộc chiến đấu chống quân nguyên mông diễn ra hơi ác liệt ở một số địa điểm thuộc huyện hậu lộc, gần cửa biển lạch trường.
Huyện Hậu Lộc là hậu cứ quan tiền trọng của cuộc khởi nghĩa bố Đình(Nga Sơn) năm 1886 với là quê hương của phạm bành, hoàng bật đạt cùng nhiều tướng sĩ của phong trào cần vương chống pháp ấy. Hậu Lộc cũng là nơi bao gồm nhiều chí sĩ yêu nước như đinh trương dương, lê hữu lập, nguyễn chí hiền, mẹ tơm…
Hiện nay huyện Hậu Lộc bao gồm 3 di tích lịch sử lịch sử văn hoá được xếp hạng cấp quốc gia: di tích lịch sử Đền, lăng Bà Triệu, di tích đình làng Phú Điền (xã Triệu Lộc), di tích chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh (xã Văn Lộc) và gồm 2 lễ hội lớn được bộ văn hoá thông tin bảo tồn di sản văn hoá phi vật thể. Bên cạnh đó còn 21 di tích dã được xếp hạng di tích lịch sử văn hoá và danh lam thắng cảnh cấp tỉnh. Sau đây là một số di tích lịch sử lịch sử văn hoá, danh lam thắng cảnh với lễ hội tiêu biểu của huyện:
Di chỉ khảo cổ học văn hoá Hoa Lộc
Văn hoá Hoa Lộc được phân phát hiện năm 1973, được phân bố ở những xã Hoa Lộc, Phú Lộc và Hoà Lộc với những di tích cồn sau chợ (Hoa Lộc), cồn nghè (Phú Lộc), bái con quay (Hoà Lộc). Các di tích thuộc văn hoá này đều nằm bên trên một doi mèo thấp chạy gần như tuy vậy song với bờ biển hiện tại, cách biển gần 5km. Tài liệu khảo cổ học mang đến biết: khoảng 1000 năm trước lúc chủ nhân văn hoá hoa lộc khai phá vùng đất này thì nơi đây đã tất cả con người cư trú. Dờu vết hoạt động của con người thuộc thời đại đá mới cách thời nay khoảng 5000 năm đã được vạc hiện ngay mặt cạnh khu di tích lịch sử hoa lộc( di tích khảo cổ học đụn trũng buôn bản phú lộc) đã khẳng định đây là một vùng đất cổ.
Môi trường hoạt động của người Hoa Lộc xưa là một địa bàn thuận lợi đến việc định cư sản xuất lâu dài. đây là môi trường đồng bằng ven biển, cận kề những cửa sông lớn tất cả đủ các điều kiện thuận lợi mang lại hoạt động gớm tế nông nghiệp. Môi trường sinh thái xanh đa dạng bao gồm biển, tất cả cửa sông, gồm đầm phá, có đồng bằng đã tạo điều kiện đến người hoa lộc vạc triển gớm tế và giao lưu văn hoá với các khu vực, là cơ sở tạo phải nét đặc sắc riêng của văn hoá hoa lộc.
Các công ty khảo cổ học đã nhận định rằng: sự tồn tại của số lượng lớn các loại rìu lưỡi xéo bằng đá và các loại cuốc đá là một vào những đặc trưng của văn hoá hoa lộc. Rìu lưỡi xéo bằng đá sắc nét đặc biệt là: phần lưỡi của rìu được mở rộng bằng cách tạo cho lưỡi rìu lệch xéo về một phía. đây là tiền thân của những chiếc rìu xéo bằng đồng trong văn hoá đông sơn. Vày vậy văn hoá hoa lộc là nhân tố đầu tiên đóng góp vào sự hiện ra văn minh đông sơn và bộ cửu chân thời những vua hùng dựng nước ở khu vực vực sông Mã.
Các loại cuốc đá trong văn hoá Hoa Lộc gồm nhiều loại không giống nhau thích hợp với môi trường đất mèo vùng ven biển. đặc trưng của văn hoá Hoa Lộc còn được thể hiện trên đồ gốm. đồ gốm ở đây được chế tạo với kỹ thuật cao, tạo dáng đẹp với trang trí nhiều mô típ hoa văn đặc sắc. điển hình là những loại hoa văn hình bọ gậy, hoa văn hình sóng nước, hoa văn hình chim, tôm, cá, cây cỏ, bông hoa cùng với những hoa văn hình học và những biến thể của nó. Việc tô điểm hoa văn trên đồ gốm đã mang lại thấy bàn tay tài hoa cùng sự sáng sủa tạo của người thợ gốm hoa lộc xưa.
Sự có mặt của nhỏ dấu Hoa Lộc bằng đất nung, với nhũng loại hoa văn khác nhau, đã đến thấy đời sống tinh thần của người hoa lộc hơi phát triển. Chủ nhân văn hoá Hoa Lộc còn biết chế tạo những loại khuyên tai, vòng đeo tay bằng đá quí. Ai đã từng trông thấy những loại vòng tay bằng đá ngọc, đá mầu nhỏ bé bỏng xinh xắn được chế tác tinh tướng đều thán phục về tư duy nghệ thuật cùng trình độ thẩm mĩ cao của người Hoa Lộc.đồ đồng vạc hiện không nhiều nhưng là những di vật bao gồm ý nghĩa đánh dấu về sự ra đời của thuật luyện đồng với bước phân phát triển cao trong quá trình chinh phục thiên nhiên của người Hoa Lộc.
Nét để ý của văn hoá Hoa lộc nữa là mối quan hệ giao lưu của chủ nhân văn hoá hoa lộc với các chủ nhân các nền văn hoá không giống trong khu vực. Giáo sư hà văn tấn đã khẳng định:“ mối liên hệ giữa văn hoá phùng nguyên- hạ long- hoa lộc- bầu tró ví dụ và theo các kiểu khác nhau, các chiều không giống nhau…chính sự giao tiếp văn hoá giữa bốn bộ lạc này là một vào những chìa khoá để tìm hiểu bé đường phân phát triển văn hoá và lịch sử tộc người buổi đầu dựng nước”.
II./ Di tích Lịch sử – Thắng cảnh
1. Khu di tích lịch sử lịch sử văn hoá Đền Bà Triệu( gồm đền, lăng, đình làng Phú Điền)
Bà Triệu còn mang tên là Triệu Thị Trinh( Triệu Trinh Nương) sử cũng gọi là Nhuỵ kiều tướng quân tốt lệ hải bà vương. Dân chúng quen gọi là bà Tiệu với lòng kính cẩn.
Bà triệu quê ở quận Cửu Chân( nay thuộc vùng núi quan yên ổn xã Định Công, huyện Thiệu Yên, tỉnh Thanh Hoá). Bà Triệu sinh ngày 2/10 năm Bính Ngọ(226), tất cả anh trai là Triệu Quốc Đạt, một hào trưởng lớn. Triệu Thị Trinh là người gồm chí khí, đã từng nói:“ tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồngsóng giữ, chém cá kình ở biển Đông, đánh đuổi quân Ngô, giành lại giang sơn, cởi ách nô lệ chứ ko chịu khom lưng làm tì thiếp người ta”.
Năm 248 nghĩa quân khởi nghĩa của bà triệu thuộc anh triệu quốc đạt tấn công vào thành trì của quân ngô xâm lược và đô hộ. Mỗi lần ra trận, bà triệu thường mặc áo cạnh bên đồng, đi guốc ngà, mua trâm vàng, cưỡi voi dẫn đầu đoàn quân oai phong lẫm liệt. Giặc ngô ghê hồn bạt vía đã phải than rằng:
hoành qua đương hổ dị
đối diện bà vương nan
nghĩa là:
vung giáo chống hổ dữ
giáp mặt vua bà khó.
Trong vòng 6 tháng nghĩa quân đã thắng hơn 30 trận và chiếm hầu hết đất giao châu. Vua Ngô hốt hoảng phái ngay lập tức lục dận ( cháu lục tốn thời tam quốc) là một danh tướng bao gồm nhiều gớm nghiệm trong chiến đấu cùng rất quỉ quyệt lịch sự đàn áp cuộc khởi nghĩa. Bà triệu vẫn kiên cường chiến đấu. Bà đã mất mát trên núi tùng( thôn phú điền, thôn Triệu Lộc, huyện Hậu lộc, tỉnh Thanh Hoá).
Nhân dân ta cực kỳ thương tiếc người nữ anh hùng, đã dựng đền thờ bà triệu tại núi gai, thuộc xóm phú điền, huyện hậu lộc( cạnh quốc lộ 1a, giải pháp hà nội 137 km). Với diện tích khu đền là 3,83 ha được bố cục kiến trúc tổng thể“ nội công ngoại quốc”, đăng đối trên đường thần đạo bao gồm từ ko kể vào trong: cổng ngoại, hồ sen hình chữ nhật , cổng nội, tả hữu mạc, tiền đường, trung đường và hậu cung. Hậu cung gồm chiều cao chiếm ưu thế hơn cả.
Đối diện với đền thờ bà, ở vị trí kia quốc lộ 1a là núi tùng giống như một cây thông khổng lồ, bên trên đỉnh núi là lăng bà triệu được bao phong thành mộ nổi, tất cả tường hoa vây quanh theo đồ án hình vuông. Ngọn tháp cao mặt cạnh mộ, bốn mái tháp uốn cong giữa mây trời khoáng đạt. Thơ ca dân gian còn truyền tụng:
tùng sơn nắng quyện mây trời
dấu chân bà triệu rạng ngời sử xanh. Xem thêm: Xem Phim Yêu Dùm Cô Chủ Tập Cuối, Yêu Giùm Cô Chủ Full 19/19 Vietsub
Dưới chân núi tùng có mộ và bia của 3 anh em họ Lý là tướng sĩ của nghĩa quân Bà Triệu, người làng Bồ Điền( nay là Phú Điền). Chếch về phía phái nam khoảng 500m, cũng ở dưới chân núi tùng bao gồm một chiếc giếng nhỏ tự nhiên, nước từ núi chảy ra rất trong với không bao giờ cạn.
Đình thôn Phú Điền được xây dựng từ thế kỷ 17 cũng thờ Bà Triệu dưới danh nghĩa thành hoàng làng. Ngôi đình là mảng bổ sung trả chỉnh, vững chắc cho khu di tích bà triệu và khẳng định giá trị tinh thần độc đáo của dân tộc ta, nhắc nhở mọi người nhớ về cội nguồn truyền thống.
Khu di tích lịch sử Bà Triệu còn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quí hiếm cùng một kho tàng các sự tích, huyền thoại, câu đối, ca dao, thơ. Nhiều cổ vật được gìn giữ cẩn thận.
Lễ hội đền Bà Triệu: được tổ chức để kỷ niệm ngày hoá vua bà Triệu Thị Trinh, diễn ra liên tục từ ngày 19 đến 24/2 âm lịch mặt hàng năm. Lễ hội đền Bà Triệu tuy xưa kia mang tính chất cung đình nhưng chủ nhân sáng tạo văn hoá lễ hội này, chủ yếu vẫn là dân buôn bản phú điền. Vị thế còn gọi là hội Phú Điền. đường nét độc đáo ở lễ hội là rước kiệu, phu kiệu, phu cờ, nhạc công gồm đến mấy trăm người. đám rước gồm có 5 cỗ kiệu, ngày đầu đi từ đền ra đình rồi lên lăng sau đó về đình. đặc biệt là năm nào cũng vậy, kiệu vừa đi vừa tảo đảo, có lúc bay như gió thổi mà các đồ tế khí không suy suyển.
Kiệu được im vị ở đình 2 đêm 1 ngày để tổ chức tế tiên thường với tổ chức hát đơn vị tơ chầu thánh, hát chèo mang lại nhân dân thưởng thức. Ngày thứ 3 rước kiệu về đền sau đó có tác dụng lễ yên vị, giải quân. Từ đó, từng đoàn đến dâng hương. Lễ hội bà triệu còn tổ chức các trò như đấu vật, kéo co, đánh gậy, chọi gà…
Khu di tích Bà Triệu đang được công ty nước tiếp tục trùng tu, tôn tạo quần thể lăng mộ, đình làng mạc Phú Điền, khu vực tượng đài, khu dịch vụ…để trở thành khu di tích trọng điểm của tỉnh Thanh Hoá.
2. Miếu Sùng Nghiêm Diên Thánh
Hiện nay miếu còn nhiều hiện vật quí của thời Lý mà các di tích cùng thời ko có. Cụ thể là: mặt hàng rồng lớn chạm bên trên đá là những phần còn lại của cây tháp lớn, những đầu rồng và phượng bằng gốm rất lớn sở hữu tư bí quyết những con vật vũ trụ. Trên tam bảo còn để lại 3 bệ đá hoa sen tương tự bệ đá ở miếu Thầy( Hà Nội mới), nhưng những bệ đá này đã được làm kỹ hơn ở các làn sóng dưới chân. Trong miếu còn nhiều tượng gỗ rất quí, đặc biệt là 3 pho tượng quan lại âm bằng gỗ được tạc vào khoảng giữa thế kỷ 17. Những đồ thờ trong chùa như bàn, ngai, khám, ỷ đã bao gồm suốt trong những thế kỷ 17, 18, 19. Chuông của chùa được đúc vào thời Gia Long 11( 1812).
Hàng năm lễ hội truyền thống miếu Sùng Nghiêm Diên Thánh cùng làng văn hoá Duy Tinh được tổ chức từngày 8-10/2 âm lịch .
3.Chùa Ngọc Đới xã Tuy Lộc( còn gọi là chùa Cách).
Cuối thế kỷ 13 trong cuộc chống chiến chống quân nguyên mông lần thứhai, để xây dựng chống tuyến phú tân ở những xã Hà toại huyện Hà Trung, buôn bản Nga Lĩnh huyện Nga Sơn, làng Quang Lộc, Liên Lộc huyện Hậu Lộc ngày nay. Năm 1285 trong một trận chiến đấu giữa quân ta và giặc nguyên tại vùng đất này, vua trần nhân tông đi thị gần kề mặt trận để động viên tướng sĩ. Quanh vùng, vua ko thấy bao gồm ngôi miếu nào để dâng hương cầu đến quốc thái dân an, ông liền lấy đai ngọc giao đến hào trưởng vào vùng xây dựng cho nhân dân một ngôi chùa để tín ngưỡng. Lúc ngôi miếu xây dựng xong, quan lại chức dưng sớ tâu lên đơn vị vua cùng được sắc phong tên chùa là ngọc đái tự( nghĩa là chùa Đai Ngọc) sau đó để kiêng từ đái, quần chúng gọi là chùa Ngọc Đới. Chùa bị giặc Pháp đốt vào năm 1886 ( do nơi đây những tướng sĩ lúc thất thủ ở cha đình đã về trú ẩn), miếu chuyển về vị trí mới cao hơn, biện pháp chùa cũ khoảng 300 m và được chọn ở thế đất“ long chầu hổ phục”. Phía trước chùa có bến bãi đất rộng được mang tên là bái đuôi rồng. Câu đối cổ còn lại ở miếu ca ngợi rằng:
“ kim phùng thắng địa trường lưu cốt
ngọc đái danh lam cửu niêm công”
Chùa Ngọc Đới được xây dựng lại vào năm Nhâm Thìn (1892). Hiện nay ngôi chùa chính còn nguyênkiến trúc cũ, cấu trúc theo hình chữ đinh: tiền đường 5 gian, hậu cung 3 gian. Chùa còn giữ được 32 pho tượng cổ( trong đó có 1 pho tượng đồng cùng 31 pho tượng gỗ). Ngoài ra chùa còn nhiều hiện vật quí: đại tự, câu đối, 4 tấm bia khắc bằng chữ hán, tắc tải, long ngai, kiệu…
Khu nhà tổ và phủ mẫu mới được tôn tạo lại. Chùa Ngọc Đới đã qua nhiều vị sư trụ trì. Quần thể vườn tháp được xây dựng cuối thế kỷ 19 gồm 3 ngôi bảo tháp, tháp nhỏ mới được xây dựng vào thập kỷ 60 của thế kỷ 20. Chùa còn nhiều cây cổ thụ. đặc biệt cây thông cao 25m được trồng từ thế kỷ 18 vẫn còn, trước chùa có hồ chào bán nguyệt, cảnh miếu lúc như thế nào cũng sầm uất, uy linh.
Chùa Ngọc Đới là nơi hậu cứ của khởi nghĩa tía Đình. đây là địa điểm chiêu mộ binh lính, luyện tập binh sĩ. Chùa còn là nơi nuôi dấu những cán bộ bí quyết mạng thời kỳ tiền khởi nghĩa( trước năm 1945). Vì vậy sau khi chùa được xếp hạng lịch sử văn hoá cấp tỉnh năm 1996, nhà miếu cũng được đón nhận “ bằng gồm công với nước” năm 2001. Hiện nay chùa Ngọc Đới đang được hoàn chỉnh hồ sơ để trình bộ văn hoá thể thao cùng du lịch công nhận di tích lịch sử lịch sử văn hoá cấp quốc gia cùng UBNDtỉnh Thanh Hoá duyệt dự án tôn tạo tổng thể di tích lịch sử chùa Ngọc Đới với diện tích 5.600 m2
hàng năm miếu Ngọc Đới tổ chức lễ hội ngày 10/3 âm lịch.
4. Cửa biển Lạch Trường:
Lạch Trường gồm núi, tất cả sông, bao gồm biển và tất cả cả những ruộng đồng tương đối bằng phẳng, phì nhiêu( bao gồm ruộng lúa, ruộng màu, ruộng muối).
Núi Trường( núi Kim Chuế) gồm 7 ngọn liên tiếp chạy nhiều năm theo hướng tây nam- đông bắc, dọc theo sông lạch trường ra tận ngoại trừ cửa biển. đến cửa biển núi này thấp dần với ẩn đi một đoạn rồi lại nổi vọt lên mấy quả nhỏ, người vào vùng thân quen gọi là hòn nẹ( nễ sơn), hòn mũi hài( hài tị), hòn bò( gồm bò mẹ và bò con- thương hiệu chữ là “ hoàng ngưu mẫu tử”. Theo “đại phái nam nhất thống chí”thì năm hồng đức thứ7, vua lê thánh tông đi qua đây gồm làm bài xích thơ đầu đề “ linh trường hải khẩu”(cửa biển linh trường) và bài bác tựa nói:“ bên cạnh nước biển, núi xanh cao vót, hình núi dị kỳ đứng sững cửa biển, chân núi tất cả động sâu thẳm không cùng, tương truyền đấy là miệng rồng; không tính cửa động gồm viên ngọc như hình mẫu mũi. Tương truyền đấy là mũi rồng( long tị), dưới mũi lại mọc lên một viên đá tròn nhẵn nhụi nhiều hình thái, chỗ thưa, chỗ dày, không thể đếm được, tương truyền đấy là râu rồng”.
Cửa biển Lạch Trường được nối liền với cả nhì nhánh của sông Mã( nhánh chảy qua Hàm rồng cùng nhánh chảy qua Lèn). Sông Lạch Trường còn được nối với sông Ấu với sông Trà Giang, sông kênh De tạo thành một mạng lưới giao thông đường thuỷ thuận tiện. Và vày ảnh hưởng của các nguồn nước khác biệt ấy nhưng nhiều chủng loại thuỷ sản ở lạch trường rất nhiều chất bổ và gồm vị ngon đặc biệt( phi, hàu, sò huyết, cua gạch, tôm, ghẹ, cá những loại…)
Nhà thơ Tố Hữu đã viết về Lạch Trường-Diêm Phố cùng quê hương mẹ Tơm như sau:
hòn nẹ ta ơi mảng về chưa đó
có nhiều không nhỏ nục, bé thu
chào những buồm nâu, thuyền câu diêm phố
nhớ nhau chăng hỡi khô nóng cát, khô hanh cù.
…..
bãi cát vàng thau in nhẵn mẹ
chiều về hòn nẹ biển reo quanh.
Lạch Trường còn đẹp bởi được điểm sơn thêm những di tích lịch sử cổ( miếu Cam Lộ, miếu Vích, cụm di tích Nghè Diêm Phố, Dền Nẹ và những căn nhà thờ xinh xắn: nhà thờ Đa Phạn, công ty thờ phái mạnh Huân, nhà thờ Trương Xá). Thôn Trương Xá( Hoà Lộc) từ lâu đã nổi tiếng trong vùng về nhiều mặt và thường được so sánh với cây bút Sơn Hoằng Hoá“ Hậu Lộc Trương Xá-Hoằng Hoá cây viết Sơn”
5. Chùa Cam Lộ:
Cam lộ là ngôi chùa cổ tất cả từ thời trần, trên bờ bắc của sông Lạch Trường thuộc địa phận làng mạc Trương Xá xóm Hoà Lộc. Vua Trần với Phạm Sư Mạnh đã từng đi qua đây. ông Phạm Sư Mạnh đã để lại bài thơ chữ hán như sau:
đề cam lộ tự
hiếu nhiếp vân im khấu thạch phi
tăng phòng, phật xá phủ liêu y
tuyết xân lưỡng mấn phong xuy lệ
trungđộc mục lăng đề tự thi
dịch thơ:
đề chùa cam lộ
sớm rẽ khói mây khua cửa đá
nước soi nhà phật lẫn phòng tăng
tóc già gió thổi rơi mặt hàng lệ
lại đọc thơ chùa, đáng mục lăng
Chùa Cam Lộ thời gian đầu mang tên là Thần Nông Tự, mon 7 năm mậu thìn 1748 bao gồm điềm lành trời sa nước ngọt xuống phía đông chùa buộc phải người dân địa phương gọi là miếu cam lộ. Bài văn bia ở chùa tả hiện tượng tự nhiên lạ này như sau:“ đêm không mây, nghe giữa khoảng cây tất cả tiếng như sương nặng giỏ giọt, lúc vừa nhìn thì sau phòng sư phía đông bắc lại chuyển về phía tây khoảng nửa mẫu ruộng. Trông thì ko phải sương, ko phải khói cùng khí bốc lên lồng lộng đến giữa ngày không tan. Vị ngọt tựa mật với khoảng chiều đàn ong mật đến thở vi vu, ô ô như tiếng đàn cầm ở lưng trời làm vui tai người ta”
Chùa cam lộ vẫn lưu giữ được những di sản văn hoá có mức giá trị trên nhiều phương diện: bia ký, chuông đồng, khánh đá, đặc biệt các pho tượng lá( là một đặc điểm ít có ở những ngôi chùa việt nam). Ngôi chùa chủ yếu vẫn sở hữu dáng dấp của thời trần, cổng tam quan lại lớn bề thế gồm 4 tầng còn nguyên vẹn. Mặc dù trải qua bao đổi cầm cố của lịch sử, chùa cam lộ vẫn tồn tại sự độc đáo, linh thiêng là niềm vui đến nhiều khác nước ngoài và sự ngưỡng mộ cho nhiều công ty nghiên cứu.
6. Chùa Vích( bích tiên tự)
Chùa Vích xưa cơ gọi là chùa 3 Xã( y bích, lộc tiên, tiên xá). Chùa gồm từ thế kỷ 15 nằm cạnh kênh De, gần cửa biển, phương pháp làng hơn 1 km về phía tây. Chùa nhiều cây cối rầm rịt hoa quả thơm phức.
Kiến trúc miếu kiểu chữ công( i) mái cong lợp ngói mũi hài tất cả hoa văn. Trong miếu hiện còn 27 pho tượng cổ, tạo tác mang nhiều đường nét dân gian, sống động. Phía tây bắc chùa còn 2 bia đá thời lê( 1689). Trước chùa tất cả trụ đá thiên đài đề bài thơ “ thiên đài trụ”. Trước cửa miếu là tam quan liêu treo chuông đồng nặng tới 100 kg. Mặt cạnh chùa bao gồm phủ thờ “ quỳnh nga công chúa”. Miếu còn nhiều hiện vật cổ: sắc phong, câu đối, đồ thờ cổ…
bài thơ đường luật của tiến sĩ Lê Doãn Giai( người buôn bản y bích) đã ca ngợi cảnh chùa năm 1743 như sau:
đài giao nhóng nhánh nẻo xa khơi
cửa ngọc long lanh mặt biển ngời
năm sắc sương hương thơm ngất đất
chín tầng mây tuyết phủ ngang trời
nơi đây vương vấn thường lui tới
chốn ở thần tiên đẹp tuyệt vời
nước biếc rộng lớn làn sóng bạc
anh linh vang mãi đến muôn đời.
Chùa Vích còn là một một di tích cách mạng. Năm 1936-1938 cụ Đinh Chương Dương là chí sĩ yêu thương nước đã làm cho người giữ miếu để tiện liên lạc với các chiến sĩ cách mạng, nhiều cuộc họp túng thiếu mật của Đảng được tổ chức tại chùa.
hiện nay miếu đã được trùng tu lại và chuẩn bị đón nhận bằng di tích lịch sử lịch sử cấp quốc gia.
7.Cụm di tích lịch sử nghè Diêm Phố( xóm Ngư Lộc).
Cụm di tích Diêm Phố bao gồm: nghè, chùa, phủ, miếu được xây dựng thông thường trong một quần thể kiến trúc hài hoà về mặt không gian, cảnh quan. Mặt tiền khu di tích hướng ra biển, có cổng tam quan lại đồ sộ, có hàng cây cỏ bảo vệ phía trước thể hiện một cái nhìn thoáng đãng, mong ước sự thịnh vượng. Khu di tích đã được công nhận di tích lịch sử lịch sử văn hoá cấp tỉnh năm 1991.
Nghè thờ Thánh Cả(tứ vị Thánh Nương): do lở đất và bão lũ di tích lịch sử đã di chuyển nhiều lần nhưng kiến trúc thời lê vẫn còn. Kiến trúc nghè theo phép đối xứng rất cân nặng đối giữa nghè chính, nghinh môn cùng hai giải vũ, giữa là một sân lát gạch hình chữ nhật. Nghè chủ yếu hướng nam, thềm lát đá lan gian, bậc lên xuống cửa thiết yếu có đôi rồng chầu thời lê dài 2,5m, cao 1m. Bên trong có cấu trúc tiền đường 5 gian. Trung đường 3 gian. Hậu đường nhiều năm 5m. Di tích còn gìn giữ được hàng ngàn hiện vật cổ.
Chùa Liên Hoa Tự: miếu thờ phật, được xây dựng theo kiểu hình chữ đinh, nằm ngay cạnh liền nghè hơi chếch về phía tây nam. Chùa ngoảnh hướng đông, trước mặt bao gồm cửa tam quan 3 tầng. Gác 2 treo một chiếc chuông đồng to lớn đúc năm mậu dần 1938 tại hà nội. Trên chuông cùng đại tự đều ghi miếu liên hoa tự. Chùa tất cả 18 pho tượng cổ bằng gỗ được sơn son thiếp vàng( trong đó có 3 pho tượng dẹt). Chùa còn giữ được nhiều câu đối, đại tự.
Phủ: thờ thần cá ông, nằm ngay cạnh chùa liên hoa hơi chếch về phía đông nam giới và thuộc hướng với chùa nhưng nhỏ hơn chùa. Bên phía trong có bệ thờ để chén hương, bài bác vị. Gian ngoại trừ xếp bộ xương cá voi. Năm 1739 một con cá voi không hiểu tại sao nào bị trôi dạt vào bờ biển diêm phố, dân xã thấy lạ đem 100 lá chiếu đắp mang lại cá ông. Sau khi cá chết, dân thôn lấy toàn bộ xương cá ông đem về lập phủ thờ.
Lễ hội cầu ngư buôn bản Diêm Phố( xã Ngư Lộc): là một lễ hội dân gian, bởi vì dân là chủ thể sáng tạo, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng chổ chính giữa linh cho chính bản thân họ. Lễ hội có đậm sắc thái nghề nghiệp biển và chổ chính giữa linh của những người dân biển. Lễ hội cầu ngư gồm truyền thống từ lâu đời. Gắn liền với sựkiện thờ cá voi. Do vậy long châu là hình tượng nổi bật nhất vào lễ hội. Tính tôn nghiêm và phạm vi ảnh hưởng của lễ hội cầu ngư ở diêm phố rất rộng. Tiêu biểu mang đến văn hoá biển miền trung nước ta. Và được bộ văn hoá tin tức công nhận di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia.
Tế mở cửa đền: xóm Diêm Phố có 2 đội tế. Một đội tế nam cùng một đội tế nữ, một đội nhạc phục vụ mang lại tế lễ. Hình như có một đội trống rước( 21 trống lớn- tượng trưng cho 21 thế kỷ) dành cho việc rước cùng tế tại lễ đàn. Các thành viên của đội tế, đội nhạc, đội trống, người khênh kiệu, người khênh long châu, những già vào hội đều tất cả quần áo lễ riêng. điều này tạo yêu cầu không khí nghiêm trang, hầm hố của lễ hội.
Để chuẩn bị rước bài bác vị chủ thần ở khu di tích lịch sử về lễ đàn, làng đã tổ chức tế theo thứ tự: tế ở nghè, đến chùa liên hoa, đền cá ông, cuối cùng là đền ngoại trừ đảo nẹ. Nội dung tế mỗi buổi đều kể công đức của những vị thần linh, lời thỉnh cầu của dân thôn phù hộ mang lại cuộc sống lặng bình, làm ăn phạt đạt, con cái học hành tấn tới.
Riêng tế ko kể đảo nẹ làng tổ chức cả đoàn thuyền lớn, dân chúng ra đảo lễ cũng rất đông. Trong cảnh biển trời mênh mông, đoàn thuyền lướt sóng, cờ đỏ treo rợp thuyền, chiêng trống vang lừng, quả là cảnh ngoạn mục.
Rước kiệu: đoàn rước nhiều năm gần 2 cây số với mặt hàng vạn người tham gia. đi đầu đoàn rước là đoàn cờ, chén bát bửu, chấp kích, tiếp đến là kiệu đức vua biển. Tiếp sau là kiệu phật, đến kiệu mẫu, kiệu tứ vị thánh nương, kiệu cá ông, bè mảng, tiếp sau là đội múa rồng, đoàn rước mũ( 17 mũ), đoàn rước long châu. đi trước long châu là tượng 2 hộ pháp ( gồm bánh xe đẩy), cuối cùng là các đội tế, những bản hội với dân làng( long châu là chiếc thuyền rồng được chế tác từ luồng nứa cùng giấy xốp. Long châu nhiều năm tới 13,7 m, rộng 2,9m, cao 9m).
Doàn rước về đến đàn tế( sân khấu lớn của xã) được trang hoàng lộng lẫy. Sau đó có tác dụng lễ im vị. Khai mạc lễ hội, múa trống hội. Múa lân…đàn tế được bảo trì 3 ngày để dân thôn đến lễ. Ngày cuối thuộc tế giao ân và đưa long châu, mũ, lễ vật ra bờ biển để đốt cùng kết thúc lễ hội.
Trong 3 ngày lễ hội, phần hội được tổ chức khá phong phú, những trò chơi, trò diễn dân gian gắn liền với sinh hoạt với nghề nghiệp sông nước: đua thuyền, thi đan lưới, câu mực, đánh tủm, chắp quại, hò đối, kéo co và những hoạt động thể thao khác như láng chuyền, cầu lông.
8. Cụm thắng cảnh Phong Mục( hàn sơn)
Gần khu di tích lịch sử lịch sử văn hoá đền Bà Triệu là thắng tích hàn sơn danh tiếng từ thọ đời, ngự ven bờ sông thọ xưa( ni là sông lèn) thuộc làng mạc phong mục xã châu lộc. Về mặt địa lý thì hàn sơn nằm lọt vào vùng rốn nước-trung chổ chính giữa của châu thổ sông Mã. đây đó là giao điểm của “ngũ huyện kê”( một bé gà gáy 5 huyện thuộc nghe) hay còn gọi là ngã ba bông
Nơi sông mã bóc tách dòng trước khi về biển cả. Thôn phong mục và thắng tích hàn sơn nằm ngay chỗ nước nhà cắt nhau( góc thước thợ) thật là sơn thuỷ hữu tình. Hai đầu núi tượng trưng lưỡng long chầu, hai cái nước giao nhau( giao loan), quả là cõi rất linh thiêng của trời đất:
hàn sơn kỳ ngộ duyên thêm sắc
thuỷ quốc giao loan thạch hoá kim
Cụm thắng cảnh phong mục được xây dựng trên vùng đất “ bồng lai tiên cảnh” bao gồm cả một hệ thống điện mẫu: phủ mẫu, đền quan giám sát, miếu cô tám và lăng cô đôi. Cụm di tích lịch sử đã được công nhận di tích danh lam thắng cảnh cấp tỉnh năm 1995.
Phủ mẫu xưa kia uy nghi, tráng lệ với rất sầm uất gồm 5 cung: thượng điện thờ 4 vị thánh mẫu( tứ phủ): mẫu thượng thiên cai quản miền trời, mẫu thượng ngần cai quản miền rừng núi, mẫu thoải cai quản miền sông nước, mẫu địa cai quản đất đai. Cung thứ 2 là ban thờ ngọc hoàng, phái mạnh tào cùng bắc đẩu. Cung thứ 3 là ban thờ đức thánh trần. Cung thứtư thờ ngũ vị tôn ông, cung thứ 5 thờ tứ phủ chầu bà.
Đền quan giám sát và đo lường là nơi thờ tứ phủ ông hoàng( cũng gọi là các quan hoàng).
Miếu cô tám thờ vị “ cứu tinh linh thiêng” chăm chữa bệnh cứu góp dân lành.
Lăng cô đôi thờ hai vị thánh cô.
Lễ hội Hàn Sơn là lễ hội văn hoá vai trung phong linh lớn, thu bán rất chạy thập phương vào cả nước và kéo dãn dài cả nửa tháng 6 âm lịch “tháng sáu hội gai, tháng hai hội mía”- hội tua là hội đền hàn. đại lễ này được diễn ra mặt hàng năm với ý nghĩa cầu mong những thánh mẫu phù trợ phong đăng hoà cốc, nhân khang vật thịnh và để ghi nhớ sự kiện mẫu thoải hiển thánh hàn giang.
Cụm di tích thắng cảnh Hàn Sơn đang được UBNDhuyện Hậu Lộc và UBNDxã Châu Lộc củng cố lại công tác làm việc quản lý và làm cho dự án qui hoạch tổng thể để đẩy mạnh tác dụng di tích tốt hơn.
