Vì sao nhiều người bị sét đánh nhưng không chết?

Cứ 10 người bị sét đánh, sẽ có 9 người sống sót để kể lại câu chuyện của mình. Việc họ đã trải qua điều gì, sống tiếp ra sao sau tai nạn kinh hoàng và phải làm gì để tránh lâm vào tình cảnh tương tự luôn là những bí ẩn thu hút sự chú ý của dư luận.

Bạn đang xem: Vì sao nhiều người bị sét đánh nhưng không chết?

Cứ 10 người bị sét đánh, sẽ có 9 người sống sót để kể lại câu chuyện của mình. Việc họ đã trải qua điều gì, sống tiếp ra sao sau tai nạn kinh hoàng và phải làm gì để tránh lâm vào tình cảnh tương tự luôn là những bí ẩn thu hút sự chú ý của dư luận.

Chỉ tới khi xâu chuỗi lời kể của các nhân chứng, kết hợp với bằng chứng là một chiếc mũ rộng vành đã tả tơi, các mảnh quần áo rách bươm, cháy xém còn sót lại và những vùng da bị bỏng sâu trên cơ thể, gia đình Jaime Santana mới thực sự tin anh đã bị sét đánh trúng người vào buổi chiều ngày thứ Bảy của tháng 4.2016. “Chuyện giống như có ai đó đã bắn một quả đạn đại bác xuyên qua người anh ấy vậy, mọi thứ đều tả tơi và cháy xém” - Sydney Vail, một bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình ở Phoenix, Arizona, người giúp chăm sóc Jaime sau khi người đàn ông 31 tuổi này được đưa tới đây, kể lại.
Jaime đang cưỡi ngựa cùng anh họ trên dãy núi nằm phía sau căn nhà của người anh ở Phoenix, Mỹ, khi mây đen nhanh chóng kéo tới. Hai anh em liền quay đầu cho ngựa chạy về, nhưng khi còn cách nhà chừng vài trăm mét thì bị sét đánh. Người anh họ Alejandro Torres kể rằng chỉ nhớ đã có một quầng sáng xuất hiện, trước khi bất tỉnh. Khi tỉnh dậy, Alejandro thấy mình đang nằm úp mặt xuống đất, thân thể ê ẩm. Con ngựa mà hai anh em vừa cưỡi đã chết, nằm cứng đờ ở bên cạnh.
Alejandro lật đật ngồi dậy để tìm Jaime và thấy người em nằm ở phía bên kia của con ngựa. Khi tới gần Jaime, anh kinh hoảng trước những gì đập vào mắt: “Tôi thấy khói bốc lên và run rẩy khi thấy lửa đang cháy bập bùng trên ngực Jaime”. Anh có ba lần dùng tay không dập lửa, nhưng cả ba lần ngọn lửa lại bùng cháy trở lại. Phải tới tận sau đó, khi một người hàng xóm chạy ra giúp đỡ và lực lượng cứu thương đã tới nơi, tất cả mới nhận ra rằng Jaime bị sét đánh trúng vào cơ thể.
Trên đường đi cấp cứu, quả tim của Jaime đã có vài lần ngừng đập và các bác sĩ phải dùng sốc điện để giúp nó hoạt động trở lại. Anh phải trải qua vài cuộc phẫu thuật, kết hợp với điều trị chấn thương suốt 6 tháng sau đó mới tạm bình thường trở lại. Anh sống sót nhưng ký ức về vụ tai nạn kinh hoàng chỉ còn nằm lờ mờ trong tâm trí.
Không giống Jaime, Justin Gauger thì ao ước rằng ký ức của anh về việc bị sét đánh tại một cái hồ gần Flagstaff, Arizona không rõ nét tới thế, để khỏi phải bị ám ảnh trong thời gian quá dài. Giờ đây, cứ mỗi khi mưa bão xuất hiện, Justin chỉ cảm thấy thoải mái khi ngồi trong phòng tắm và theo dõi diễn biến thời tiết qua một ứng dụng di động.
Là người mê câu cá, Justin vốn chẳng hề lo ngại khi thấy mưa rơi xuống vào một buổi chiều của tháng 8. Cơn dông đến nhanh, một chuyện khá bình thường trong mùa mưa ở Arizona và quan trọng là cá cắn câu nhiều hơn khi trời mưa.
Nhưng khi mưa ngày càng nặng hạt và chuyển thành mưa đá, vợ con Justin phải bỏ chạy về trú ẩn trong chiếc xe bán tải của họ. Justin cố bám trụ, nhưng các hạt mưa đá ngày càng to, một số đã có kích thước bằng quả bóng chơi golf và gây đau đớn khủng khiếp khi đập vào thân hình anh. Không chịu nổi nữa, anh vớ lấy chiếc ghế gấp che lên đầu và chạy về phía chiếc xe tải.
Bất thình lình, một tia sáng lóa lên, đi kèm với nó là một tiếng nổ đinh tai nhức óc. Ngay lập tức, Justin cảm thấy đau đớn dữ dội. “Cả cơ thể của tôi như đã ngừng hoạt động. Tôi không thể động đậy chân tay”, Justin nói. Cảm giác đau đớn thật... tôi không biết phải tả nó như thế nào, nhưng giống hệt việc bạn cắm ngón tay mình vào ổ điện và bị giật vậy. Hãy nhân cảm giác bị giật đó lên hàng triệu lần nữa và nó xuất hiện trên khắp cơ thể, chứ không chỉ ở một chỗ”, anh nói, cho biết thêm. “Tôi còn nhìn thấy quầng sáng trắng đó vây lấy thân mình, như thể tôi đang ở trong một cái bong bóng vậy. Mọi chuyện diễn ra với tốc độ hết sức chậm. Tôi tưởng như mình sẽ ở trong cái bong bóng đó mãi mãi”.
Thấy Justin gặp nạn, một cặp vợ chồng đang trú mưa gần đó lao tới giúp. Sau này họ kể lại rằng anh vẫn đang ôm chặt lấy cái ghế, trong khi thân thể bốc khói mù mịt. Ngày hôm nay Justin đã hồi phục, nhưng cơ thể vẫn còn lại vết sẹo sau biến cố đó. Nó bắt đầu gần vai phải và mở rộng dọc theo thân anh, trước khi chạy xuống đôi chân. Chân Justin có đầy những vết sẹo lõm tròn xoe, một số đủ sâu để anh có thể đặt đầu ngón tay nằm trong đó.
Justin chỉ có thể phỏng đoán rằng tia sét đã đánh trúng phần thân trên và sau đó chạy xuống đất qua đôi chân anh. Tuy nhiên theo lời Mary Ann Cooper, một bác sĩ cấp cứu đã nghỉ hưu ở Chicago, dù người sống sót hay nói rằng họ bị sét đánh vào khu vực cụ thể nào đó, rất khó để xác định điều này.
Sét hình thành ở những đám mây nằm trên độ cao rất lớn, đôi khi từ gần 3.000 mét tới gần 8.000 mét. Khi mây sà xuống thấp sát mặt đất, dòng điện tích với điện áp lên tới hàng triệu vôn sẽ tìm kiếm thứ gì đó để kết nối. Một khi dòng điện tích chỉ còn cách mặt đất chừng 50 mét, nó sẽ có xu hướng phóng vào các mục tiêu giống cột thu lôi để có thể truyền điện xuống nhanh nhất. Các “ứng cử viên” hàng đầu có thể bị sét đánh ở giai đoạn này bao gồm cây cao, trụ điện, tòa nhà và thi thoảng là con người.
Lâu nay người ta vẫn tin rằng việc ai đó bị sét đánh là rất hiếm hoi. Nếu dựa trên dữ liệu từ nước Mỹ, tính toán số người chết và bị thương vì sét đánh trong vòng một năm, nhận định này có phần nào đúng đắn. Nhưng Ron Holle, một chuyên gia khí tượng học đã có nhiều thời gian nghiên cứu sét, tin rằng dữ liệu có thể gây hiểu sai. Ông đã đặt ra một hướng giả thuyết khác. Theo đó, nếu một người sống tới tận 80 tuổi, nguy cơ bị sét đánh một lần trong đời của họ sẽ tăng lên với tỷ lệ 1/13.000. Và khi cân nhắc việc cứ mỗi một nạn nhân quen biết ít nhất 10 người, như các bạn bè và gia đình của Jaime hay Justin, khả năng cuộc sống của ai đó bị ảnh hưởng vì sét đánh sẽ tăng lên với tỉ lệ 1/1.300.
Holle thậm chí còn không thích từ “đánh” trong cụm từ “sét đánh”, cho rằng câu này khiến người ta tưởng sét phải lao trúng vào người ai đó. Thực tế rất ít khi sét đánh trúng một mục tiêu nào đó, như trong trường hợp của Jaime. Holle, Cooper và nhiều nhà nghiên cứu tên tuổi đã kiểm tra kho dữ liệu của họ và thấy các trường hợp bị dòng sét lao trúng người chỉ chiếm chưa đầy 3-5% số vụ sét đánh.
Phổ biến hơn một chút là hiện tượng sét đánh gần nạn nhân hoặc “lan tỏa” ra khu vực xung quanh một mục tiêu vừa bị đánh trúng, như cái cây hoặc trụ điện. Sét đánh lan chiếm 20-30% số vụ khiến nạn nhân bị thương tích và tử vong.
Thường gặp nhất là hiện tượng tia sét chạy trên mặt đất, nhờ đi qua các khu vực có khả năng truyền điện. Sét chạy trên mặt đất rất nguy hiểm vì nó có khả năng bao vây rồi giết cả một đàn bò hoặc một nhóm người đang ngủ dưới một cái lều hay một ngôi nhà tranh vách đất.
Khi ai đó bị sét đánh, chuyện xảy ra cực nhanh và dòng điện cũng không ở trong cơ thể lâu. Thực tế thì đa số luồng điện sẽ đi vào và đi ra khỏi cơ thể ngay lập tức như một dòng thác vậy, theo lời Cooper. Để so sánh, khi ai đó tiếp xúc với điện cao thế, như vô tình chạm tay vào dây điện, họ có khả năng bị thương tổn nội tạng nhiều hơn so với sét đánh, do quá trình tiếp xúc dài hơn.
Một quá trình tiếp xúc “dài” thường cũng chỉ diễn ra trong vài giây. Nhưng chừng đó là đủ để điện chạy xuyên qua da và gây hại tổn thương nội tạng, thậm chí tới mức nấu chín một số vùng cơ và tạng, buộc các bác sĩ phải cắt bỏ đi một phần cơ thể nạn nhân.
Ở chiều ngược lại, phần lớn nạn nhân bị sét đánh đều bị bỏng ở bên ngoài cơ thể. Vậy điều gì đã gây ra hiện tượng này? Cooper giải thích rằng khi dòng sét chạy qua cơ thể nạn nhân, nó sẽ tiếp xúc với các giọt mồ hôi hoặc giọt mưa đọng lại trên da. Nước lỏng bị tăng nhiệt cực nhanh, lập tức hóa hơi và tăng mạnh thể tích. Nói một cách khác, mỗi một giọt nước sẽ biến thành một quả bom hơi nước và phát nổ, gây bỏng cho da.

Chiếc mũ tơi tả, cái áo rách và chiếc giày của Jaime sau khi bị sét đánh. Xem thêm: Tải Nhạc Những Nụ Hôn Rực Rỡ, Vì Ta Cần Nhau (Những Nụ Hôn Rực Rỡ Ost)

Với trang phục của nạn nhân, hơi nước nóng bỏng sẽ tạo ra các phản ứng khác nhau tùy thuộc vào chất liệu của bộ quần áo. Một chiếc áo da sẽ khiến hơi nước kẹt lại bên trong và làm nạn nhân bị bỏng nặng. Vật liệu polyester có thể bị chảy ra và bị áp lực hơi xé rách.

Cooper là người đã tiến hành một trong những nghiên cứu đầu tiên về thương tật do sét gây ra, với kết quả đã được xuất bản cách đây gần 4 thập kỷ. Bà đã xem lại 66 đánh giá của các bác sĩ về những bệnh nhân bị thương nặng do sét đánh, gồm 8 người được bà điều trị. Bà thấy họ thường bị mất trí nhớ, với khoảng 1/3 bị liệt tạm thời ở vùng tay hoặc chân.
Và tác động của tia sét không chỉ dừng lại ở đó. Theo Chris Andrew, một bác sĩ kiêm chuyên gia nghiên cứu sét đánh ở Đại học Queensland, Australia, dòng điện có điện áp cực cao như sét đủ khả năng để khiến người ta bị ngưng tim. May mắn thay, trái tim của chúng ta rất mạnh mẽ và sở hữu tính năng trợ tim tự nhiên. Thường thì nó có khả năng tự khởi động lại sau khi bị sét đánh.
Vấn đề là sét cũng có thể đánh gục khu vực trong não bộ điều khiển nhịp thở. Hệ thống này không có cơ chế tự khởi động lại, đồng nghĩa với việc nạn nhân có thể bị thiếu khí ôxy nghiêm trọng. Và điều này có thể khiến họ bị ngưng tim lần thứ hai, rất nguy hiểm. “Nếu ai đó còn sống sau khi bị sét đánh, có thể là vì hệ hô hấp của họ chưa tê liệt hoặc hoạt động trở lại kịp thời để giúp quả tim tiếp tục đập”, Andrew nói.
Trong một nghiên cứu mô phỏng sét đánh lên những con cừu ở Australia, Andrew thấy rằng dòng điện còn hay đi vào các bộ phận quan trọng như mắt, tai, miệng. Đây dường như là lý do vì sao người sống sót thường tả lại rằng họ cảm thấy đau đớn ở vùng mắt và tai. Họ thậm chí có thể sẽ bị đục thủy tinh thể sau khi bị sét đánh hay bị lãng tai.
Điều đáng lo ngại là sau khi chạy vào tai, dòng điện có thể xâm nhập khu vực não bộ điều khiển hơi thở. Tiếp đó, dòng điện có thể chạy đi khắp nơi, thông qua các mạch máu và dịch chạy quanh não. Một khi đã đi vào mạch máu, điện có thể chạy tới tim rất nhanh và gây ra hậu quả hết sức tồi tệ. Ngay cả những người sống sót cũng khó có thể trở lại cuộc sống bình thường. Họ rất dễ bị bệnh tim, co giật hoặc mắc các vấn đề về năng lực nhận thức.

Một người sống sót sau khi bị sét đánh với các vết sẹo chằng chịt sau lưng.

Nếu sét nguy hiểm tới vậy, câu hỏi đặt ra là chúng ta sẽ phải làm gì để tránh chúng? Lâu nay đã có nhiều lời khuyên tồn tại về cách “chống” sét đánh: Tránh xa các đỉnh núi, cây cao hoặc bất kỳ vùng nước nào; tìm một khe núi hoặc một vùng đất trũng để núp; tản ra thay vì co cụm một chỗ, mỗi người cách nhau ít nhất 6 mét, để giảm nguy cơ có nhiều người thương vong cùng lúc; không nằm ngửa xuống đất vì điều này sẽ làm tăng diện tích tiếp xúc của cơ thể với dòng sét chạy dưới mặt đất. Thậm chí còn có những lời khuyên về tư thế ngồi chống sét đánh như quỳ xuống, chụm chân vào nhau.

Tuy nhiên với Holle, chẳng có biện pháp nào giúp đảm bảo tránh khỏi việc bị sét đánh. “Đã có nhiều người tuân theo tất cả các biện pháp đề phòng trên, nhưng họ vẫn bị sét đánh chết”, ông nói, chỉ ra rằng có cả các nạn nhân mất mạng khi đang núp trong lều hoặc nơi trú ẩn trên sân golf và điểm cắm trại. Theo Holley, những từ như “nơi trú ẩn” tránh sét có thể khiến người ta nhận thức sai lầm về thực tế, bởi những nơi đó có thể trở thành cái bẫy chết người trong một cơn mưa bão. Những nơi đó chỉ khiến người ta không bị ướt mà thôi.
Dựa vào đặc điểm khó lường của hiện tượng sét đánh, các nhà vận động đã tăng cường cổ súy nguyên tắc 30/30. Theo nguyên tắc này, nếu ai đó nhìn thấy một tia chớp, họ phải bắt đầu đếm. Nếu tiếng sấm xuất hiện trước khi họ đếm tới 30, đám mây mang sét đã ở rất gần và có khả năng tạo ra mối đe dọa. Nhưng rồi cũng ít người hưởng ứng nguyên tắc này, đơn giản vì không dễ để xác định xem tiếng sấm thuộc về tia chớp nào trong một cơn mưa lớn. Thay vì thế, chỉ cần nhớ nguyên tắc đơn giản: Khi nghe sấm rền, hãy ở trong nhà.
Và giáo dục để tăng nhận thức không phải là yếu tố duy nhất giúp giảm số cái chết liên quan tới sét đánh. Tại các quốc gia giàu có như Mỹ và Australia, kỹ thuật xây dựng phát triển đã tạo ra những ngôi nhà bền vững hơn. Công việc dần chuyển vào trong các văn phòng. Kết quả là riêng ở Mỹ, số người chết vì sét đánh hàng năm đã giảm từ hơn 450 trong đầu những năm 1990 xuống còn chưa đầy 50 trong mấy năm gần đây.
Trở lại vụ bị sét đánh của Jaime, dù đã trải qua nhiều tháng điều trị, anh vẫn chưa thể đi bộ bình thường vì một số khu vực của hệ thần kinh còn bị ảnh hưởng. Điều duy nhất khiến Jaime thấy được an ủi là anh vẫn còn sống sót thần kỳ, sau khi bị một tia sét với điện áp lên tới hàng triệu vôn lao vào người.

Báo Lao Động giữ bản quyền nội dung trên website này. Báo điện tử Lao Động được phát triển bởi Lao Động Technologies © 2021